بخشی
بَخشی (در ترکمنی: باغشی: Bagşy) لقبی است که به برخی از نوازندگان دوتار در شمال خراسان و ترکمنصحرا داده میشود. بخشیها نوازندگان دوتار، آوازخوان، داستانگو، سراینده و سازندهٔ ساز (دوتار) هستند. اصلیترین مراکز بخشیها قوچان، بجنورد و شیروان است.
بخشیها روایتگران فرهنگ شفاهی این منطقه از ایران هستند و از احترام و جایگاه ویژهای برخوردارند. بخشیها معمولاً به بداههنوازی و بداههگویی معروف بودهاند و توانایی نوازندگی و خوانندگی در مدت زمان طولانی را دارند. از قدیم بخشیها معمولاً در مجلسهای عروسی و شادیها به هنرمندی میپرداختند و اجرای برنامه در مراسم سوگواری مرسوم نبودهاست.
در روایت عامیانه لقب بخشی اینگونه تعریف میشود: بخشی کسی است که خداوند به او موهبت و مقامی ویژه بخشیدهاست. بنابراین یک بخشی افزون بر اینکه لازم است در نوازندگی چیرهدست، در خوانندگی خوشصدا و در داستانگویی و شعرخوانی مسلط باشد، باید از نظر آگاهی و عرفان به مرحلهای برسد که شایسته عنوان بخشی شود.
از دیدگاه هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی ایران، در موسیقی شمال خراسان بخشیها بر چند نوعاند که بخشیهای مذهبی یکی از انواع آنهاست. بخشی حاج قربان سلیمانی بر این اعتقاد بود که یک بخشی نباید به کسی یا چیزی محتاج باشد و باید به تنهایی از عهده تمام مراحل خلق یک اثر برآید
از سرشناسترین بخشیهای شمال خراسان میتوان از استاد بزرگ زنده یاد (که استاد اغلب بخشی های بزرگ بود)، استاد بزرگ زنده یاد احمدقلی احمدی که بهترین شاگرد خان محمد قیطاقی بود، استاد زنده یاد حاج قربان سلیمانی، استاد زنده یاد عباسقلی رنجبر، استاد (فرزند و جانشین حاج قربان سلیمانی)، استاد زنده یاد محمدحسین یگانه، استاد زنده یاد ، استاد ، استاد آیمحمد یوسفی، استاد نام برد. از میان بخشیهای ترکمن نیز ، خلیفه ، اولیاقلی یگانه و قابل ذکرند.