یوسف اعتصامی (اعتصام الملک آشتیانی)، نویسنده، ناشر، و مترجم ایرانی، در سال ۱۲۵۳ به دنیا آمد و در ۱۳۱۶ در گذشت. او فرزند رئیس کل دارائی استان آذربایجان ابراهیم اعتصام الملک، برادر بزرگ نقاش و معمار ابوالحسن اعتصامی، و پدر شاعره پروین اعتصامی بود.
در اواخر دهه ۱۲۷۰، یوسف اعتصامی اولین چاپخانه حروفی تبریز را دائر کرد. در دورهٔ دوم (۳۰-۱۳۲۷) به وکالت مجلس شورای ملی انتخاب شد. در ۱۲۸۹ مجلهٔ بهار را تأسیس کرد و مدیریت آن را به عهده داشت. در مقاطع مختلف، ریاست کتابخانهٔ سلطنتی، دارالتألیف وزارت معارف، و کتابخانهٔ مجلس ملی را تقبل کرد.
مجلهٔ بهار ماهنامه‌ای بود شصت و چهار صفحه‌ای که در دو دوره، ۹۰-۱۲۸۹ و ۱-۱۳۰۰، منتشر شد. در شمارهٔ اول اهداف مجله بدین شرح آمده‌است )اعتصامی ۱۳۲۱، ۱): ”مقصود از تاسیس مجموعهٔ بهار این است که مطالب سودمند علمی و ادبی، اخلاقی، تاریخی، اقتصادی، فنون متنوعه را که امروز دانستن آنها دارای اهمیت بیشمار است... با نظار ارباب دانش عرضه بدارد، و تعمیم معارف را... بر عهده گرفته افکار عمومی را با معلومات مفیده آشنا نماید. “ اغلب مقالات مجله نوشته یا ترجمهٔ یوسف اعتصامی بود، و بخش وسیعی به فرهنگ غرب اختصاص داشت. به روایت ادوارد براون (۱۹۲۸ م، ۴۸۹) مجلهٔ بهار ”لحنی بسیار معاصر و اروپائی“ داشت؛ و در دانشنامه ایرانیکا، حشمت موید از آزادی خواهی و انسان دوستی مدیر مجله می‌گوید.
یوسف اعتصامی نزدیک به چهل جلد کتاب ترجمه کرده‌است، منجمله ترجمهٔ فارسی تربیت نسوان قاسم امین، کتاب اول تیره بختان ویکتور هوگو، خدعه و عشق فردریک شیلر، و سفینهٔ غواصهٔ ژول ورن. از دیگر آثار او تفسیری به عربی از اطواق الذهب ابوالقاسم محمود زمخشری، و فهرست کتابخانهٔ مجلس است.
منابع
- اعتصامی، ابوالحسن. اردیبهشت ۱۳۴۷. شرح حال آقای ابوالحسن اعتصامی. اخبار دانشگاه تهران، شماره ۳۸۴، ص ۷ـ۳۴.
- اعتصامی، یوسف. ۱۳۲۱. بهار، مجلهٔ ادبی، علمی، اخلاقی، سیاسی، تاریخی، اجتماعی، جلد ۱، طبع دوم.
- براون، ادوارد گرانویل. ۱۹۲۸ م. تاریخچه‌ای ازادبیات ایران، جلد ۴. کمبریج: کمبریج یونیورسیتی پرس.
- دهخدا، علی اکبر. ۱۳۵۶. یوسف اعتصامی، اعتصام الملک آشتیانی. در دیوان پروین اعتصامی، ویراستار ابوالفتح اعتصامی، ص ۳۴۲. تهران: ابوالفتح اعتصامی.
- موید، هشمت. اعتصامی، میرزا یوسف خان آشتیانی، اعتصام الملک. دردانشنامه ایرانیکا آنلاین.
- یوسفی، غ. بهار. در دانشنامه ایرانیکا آنلاین.
آمار
وب سایت:
