ارسباران
ارسباران یا قره‌داغ یک ناحیهٔ کوهستانی و جنگلی است که در شمال استان آذربایجان شرقی و جنوب رودخانه ارس با وسعت بیش از ۷۰ هزار هکتار واقع شده‌است.
ابن ناحیه سرزمین پهناوری است که از شمال به رود ارس و از مشرق به مشکین شهر و مغان و از جنوب به سراب و اوجان و از مغرب به مرند و تبریز محدود است و شهرستان اهر را در بر می‌گیرد.
نام
نام این منطقه از دوران کهن ارسبار یا آرازبار بوده که در دوران حکومتهای ترک به قره‌داغ یا قراجه‌داغ تغییر نام می‌دهد.
نام این بخش جغرافیایی در كتاب نزهه‌القلوب نوشته حمدالله مستوفی قزوينی و کتاب صورالاقالیم یا هفت کشور نوشته ابواسحاق اصطخری بشکل قره‌داغ یا قراجه‌داغ آمده است.
تاریخ
ارسباران از عرصه‌های مهم جنگ‌های ایران و روس بوده‌است. بخش مهمی از تدارکات و افراد قشون ایران از این نواحی تامین می‌شده‌است. عطاالله خان (آتاخان)، ایلخان شاهسون در جنگ مذکور سالیان دراز در رکاب عباس میرزای ولیعهد، قره‌داغ را به مرکز مقاومت در برابر روس‌ها تبدیل کرده بود. دژ مستحکم عباس میرزا سپهسالار غیور تبریزی در جنگ‌های ایران و روس در روستای کردشت واقع در نوار مرزی و در محال دیزمار ارسباران واقع شده‌است.
آثار تاریخی مهم ارسباران:
قلعه بابک در این ناحیه قرار دارد. این قلعه که به نام‌های «دژ بابک»، «بذ و قلعه جمهور» هم معروف است، دژ و مقر سردار تاریخی ایران، بابک خرم‌دین بوده‌است. این قلعه در نزدیکی شهر کلیبر در شمال شرق استان آذربایجان شرقی قرار دارد.
قلعه پشتو یکی از باارزش‌ترین و جالب‌ترین آثار تاریخی بخش هوراند از شهرستان کلیبر، قلعه پشتو یا پشتاب است که بر بلندترین کوه بین روستاهای پشتاب و کوجان قرار گرفته است. روستای پشتاب در ۱۲ کیلومتری غرب هوراند و ۵۰ کیلومتری اهر واقع شده است. قلعه پشتو در کوهستان بسیار بلند به ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر بنا شده است. از این قلعه که شبیه قلعه بابک و شاید همزمان با آن بوده است به هنگام نبرد با اعراب حاکم بر منطقه استفادهٔ نظامی می‌شده است.
قلعه جوشین قلعهٔ جوشین یکی از قلعه‌های تاریخی شهرستان ورزقان است.این قلعه در ۲۶ کیلومتری غرب ورزقان و ۶ کیلومتری روستای جوشین در یک منطقه کوهستانی سخت‌گذر در بالای یک کوه مرتفع قرار گرفته‌است.
دژ قهقهه در ۸۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان مشکین شهر در استان اردبیل قرار دارد. این دژ به دلیل این که محل زندانی شدن افراد سیاسی مهمی مانند شاهزادگان صفوی در زمان گذشته بوده‌است، در تاریخ شهرت بسیاری دارد.
بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری در شهر اهر در استان آذربایجان شرقی، محل خانقاه و مقبرهٔ شیخ شهاب‌الدین اهری می‌باشد. این مجموعه شامل ساختمان‌های خود خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره‌ها، و تعدادی غرفه است. این خانقاه از سال ۱۳۷۴ به موزه ادب و عرفان تبدیل شده است که تنها موزهٔ عرفان در ایران است.
بازار اهر از شاخه‌های مختلفی تشکیل یافته و دارای ۴ بخش اصلی به نام‌های بازار جعفرقلی‌خان، بازار کفاشان، بازار نصیربیگ و راسته‌بازار است. این بازار در زمان رشیدالملک، حکمران وقت ارسباران مرمت شده‌است.
قصر آیینه لو این قصر در ته یکی از دره ها در روستای آئینه لو قرار دارد این قصر به ثروتمند معروف ارمنی دوران قاجاریه (طومانیاس) بوده است. از ساختمان با عظمت آن امروزه چیزهای زیادی باقی نمانده است. بنای نیمه سالم و باقی مانده این عمارت که در جهت شمال جنوب ساخته شده است در حدود ۱۲*۲۰ متر می باشد که قسمت جنوبی آن از در اصلی تا جنوب ۵/۶ متر می باشد این ساختمان ۳ طبقه یعنی (قسمت جنوبی) سه طبقه ولی بقیه ساختمان ها ۲ طبقه می باشد.
قلعهٔ آوارسین که در نزدیکی روستای آوارسین از توابع بخش خداآفرین شهرستان کلیبر واقع شده‌است.
حمام کردشت یکی از آثار تاریخی روستای کردشت در بخش مرکزی شهرستان جلفا می‌باشد. این بنا سالانه پذیرای هزاران نفر از گردش گران داخلی و خارجی است. قدمت این بنا به اواسط دورهٔ صفویه و زمان سلطنت شاه عباس صفوی (سومین و قدرتمندترین پادشاه صفوی) می‌رسد.
چهره‌های شاخص ارسباران در طول تاریخ
رحیم‌خان چلبیانلو و ستارخان قره داغی و امیر ارشد( سام خان ) از چهره‌های سرشناس در انقلاب مشروطیت از مردم این ناحیه بوده‌اند. رحیم‌خان در همین ناحیه از یپرم‌خان شکست خورد. از جمله مردآزادخواه و میهن پرست این منطقه عبدالله خان محمد خانلو از ایل محمد خانلو ارسباران و سیدصمد خان میراحمدی از منطقه حسن آباد(حسن بگلو ) ارسباران وحضرت آیت الله مجتهدی کوه کمری اهری در مقابل فرقه دموکرات (پیشه وری ) نام برد حکیم ابوالقاسم نباتی از شاعران ارسباران است.
جنگل ارسباران
در بیشتر نقاط شرقی وغربی و شمالی در اطراف دهات منجوان ومیشه پاره روستاهایی مکیدی جنگلهای ارسباران با برخورداری از جلوه‌های طبیعی متنوعی از صخره‌ها، جنگل‌ها، مراتع، رودخانه‌ها و کشتزارها، انواع زیستگاه‌های منحصر به فردی چون "آنزا "، "کلن "، " پیر دره‌سی "، " قارونلار "، "قلعه دره‌سی "، " شاه اتران " و "وایقان " حسنو میشی (حسن آباد)و جنگل های دیزمار میتوان نامبرد
پارک ملی ارسباران
ارسباران صرف نظر از جاذبه‌های شکارگاهی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به دلیل وجود گونه‌های گیاهی و جانوری کمیاب، چشم‌اندازهای بکر و وسیع و شکنندگی و آسیب‌پذیری بالای خود در سال‌های ۱۳۵۰و ۱۳۵۲شمسی ابتدا به عنوان منطقهٔ ممنوعه و سپس منطقهٔ حفاظت شده تحت حفاظت و نظارت اعلام شده و چندی پیش نیز به پارک ملی ارسباران ارتقا یافت .
در پارک ملی ارسباران ۲۲۰گونه پرنده، ۳۸ گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، ۴۸گونه پستاندار و ۲۲گونه ماهی شناخته شده است.
منطقهٔ ارسباران در سایهٔ وجود زیستگاه‌های غنی یاد شده، زیستگاه پستانداران بزرگ نظیر کل و بز، گراز، خرس قهوه‌ای، گرگ، «وشق» (سیاه‌گوش) و «پلنگ» می‌باشد.
از گونه‌های پرندگان بومی ارسباران میتوان به «قره خروس قفقازی»، کبک، دراج و قرقاول و انواع پرندگان شکاری و تعداد بی‌شماری پرندگان آبزی و خشکی‌زی اشاره کرد. از پستانداران شاخص این منطقه کل و بز، پلنگ ، گربه وحشی ، خرس قهوه ای و سیاه گوش را می توان نام برد
«مارال»، گونهٔ منقرض شدهٔ منطقهٔ ارسباران نیز با انتقال هفت راس از پارک ملی گلستان در فضایی به وسعت هفت هکتار در مرکز تحقیقاتی آینالو رها شده و در حال احیا است. در این میان جنگلهای بلوط «ممرز» به همراه گونه‌هایی چون «کیکم»، «سماق»، «زرشک»، «انار وحشی»، سیب و گلابی وحشی، معرف مناطق جنگلی متراکم با اقلیم مرطوب، حکایت از غنای جنگلی این منطقه می‌کنند. میوه جنگلی قره‌قات نیز در جنگلهای ارسباران به وفور یافت می‌شود. به دلیل شرایط خاص و ویژهٔ اقلیمی و جغرافیایی، منطقهٔ ارسباران از پوشش غنی و متنوع گیاهی و قارچی برخوردار است. از میان دو هزار و ۴۰۰ گونه شناسایی شده در آذربایجان حدود هزار و ۴۰۰ گونه از مجموع آنها در جنگلهای ارسباران زیست می کنند. طی سال‌های اخیر نیز دکتر محمدرضا آصف طی چند سال نمونه‌برداری مستمر و مداوم، قارچ‌های منطقه ارسباران را جمع آوری، شناسایی و بیش از 250 گونه قارچ از منطقه گزارش کرده است .
منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 52000 هكتار همچنین یکی از 9 ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.
کمپ های توریستی ارسباران
از جمله مکان های مناسب در جنگل های ارسباران جهت استراحت و اسکان می توان به قلعه درسی، مکیدی درسی، آینالو در کلیبر و چیچکلو در ورزقان اشاره کرد
آمار
وب سایت:
